کولرهای آبی از جمله مهم ترین تجهیزات سرمایشی در ایران هستند که هم مصرف آب و هم مصرف برق غیربهینه دارند. طبق مطالعات پژوهشکده مطالعات فناوری، در حال حاضر در حدود 20 میلیون کولر آبی در کشور وجود دارد که به گفته سازمان ملی استاندارد ایران، بیش از 70% آن ها دارای رتبه انرژی E، F و G هستند.

به گزارش فرهیختگان، طبق برخی آمارهای رسمی، هر کولر آبی در هر ساعت بین 30 تا 45 لیتر آب مصرف می کند یعنی در هر شبانه روز حدود 700 لیتر آب مصرف می کند. مطالعات متخصصان و پژوهشگران پژوهشکده مطالعات فناوری، کارکرد کولرهای آبی در تابستان سال 1402 را حدود 19 میلیارد ساعت تخمین زده است. با در نظر گرفتن نرخ مصرف آب کولر آبی بین 30 تا 45 لیتر در ساعت، حدود 570 تا 850 میلیون مترمکعب آب در تابستان (متوسط 700 میلیون مترمکعب) توسط کولرهای آبی مصرف می شود که این میزان بیش از 3 تا 4.5 برابر ظرفیت اسمی سد امیرکبیر (سد کرج) است. این میزان مصرف آب، معادل 1.5 برابر ظرفیت کل سدهای طالقان و کرج در زمان پرشدگی صد در صد خود است. تفاوت مصارف آب در کولرهای آبی با سایر مصارف شرب نظیر شست وشو و استحمام آن است که کل این میزان آب، تبخیر شده و امکان بازگشت به چرخه بهره برداری مجدد را ندارد.

برای درک بهتر این میزان مصرف آب، می توان میزان مصرف آب کولرهای آبی با تکنولوژی بسیار قدیمی و از رده خارج شده را با طرح 6 میلیارد دلاری نمک زدایی و انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به فلات مرکزی و استان خراسان رضوی مقایسه کرد. در این طرح قرار است سالیانه فقط 280 میلیون مترمکعب آب در سال نمک زدایی و با هزینه ای بالغ بر 6 میلیارد دلار به استان های مختلف فلات مرکزی و در نهایت، استان خراسان رضوی منتقل شود. علاوه بر این، هزینه بسیار هنگفت و امنیت بسیار اندک این طرح برای مقصد، جهت تأمین انرژی برق برای انتقال آب این طرح، نیاز به احداث شش نیروگاه برق به ظرفیت 900 مگاوات است که با توجه به بحران شدید ناترازی انرژی امکان پذیری آن بسیار سخت است.

بر این اساس، میزان مصرف آب کولرهای آبی، متوسط 700 میلیون مترمکعب در سال است که در مقایسه با میزان آب مصرفی کشور (1.4 میلیارد مترمکعب) نکات سیاستی بسیار مهمی را به ما نشان می دهد. به بیان ساده ، می توان گفت که: نیمی از مصرف آب شرب در کشور توسط کولرهای آبی استفاده می شود.

که با کمال تأسف تکنولوژی آن مربوط به بیش از شش دهه پیش است. این در حالی است که مسئله مصرف غیربهینه کولرهای آبی تنها به مسئله مصرف آب محدود نمی شود و این وسیله سرمایشی با تکنولوژی بسیار قدیمی، یکی از عوامل مهم و مؤثر در ناترازی انرژی و برق در کشور است. مطالعات پژوهشکده مطالعات فناوری نشان می دهد که با تعویض کولرهای نسل قدیم با مدل های بهره ور تا سال 1420، حدود 850 میلیون دلار در بخش برق و 1 میلیارد دلار در مصرف آب کشور صرفه جویی خواهد شد.

حال سؤال اساسی این است که چرا دولت حاضر است بیش از 6 میلیارد دلار برای تأمین تنها 280 میلیون مترمکعب سرمایه گذاری کند، اما بزرگ ترین مصرف کننده آب شرب کشور با تکنولوژی بیش از شش دهه پیش، همچنان در پشت بام های شهرها و روستاها جولان داده، بخش مهمی از امنیت آب شرب و امنیت انرژی کشور را می بلعد؟ چرا اصلاح و بهینه سازی مصرف آب و برق این بزرگ ترین مصرف کننده آب شرب، به صورت جدی در دستور کار دولت ها و وزارت نیرو قرار نگرفته است؟