فرارو- فیلم پیرپسر با فروشی حدود 639 هزار نفر تماشاگر در صدر جدول گیشه در کنار فیلم کمدی صددام قرار گرفته. این در حالی است که سینمای اجتماعی ایران در چند سال اخیر رونق چندانی نداشت ولی حالا این فیلم توانسته است به نقل مجالس مخاطبان فیلم تبدیل شود.

به گزارش فرارو، با نگاهی به واکنش منتقدان سینما به فیلم پیر پسر روشن می شود که این فیلم از نگاه آنان نه کاملاً مثبت است و نه یک دست منفی، بلکه دو جریان اصلی در مواجهه با آن شکل گرفته اند: گروهی با نگاهی تند و صریح به تقبیح آن پرداخته اند و در مقابل، برخی دیگر با زبانی ستایش آمیز از فیلم دفاع کرده اند.

در این میان، چهره های سیاسی یا افرادی که نامشان با سیاست گره خورده نیز پس از تماشای فیلم واکنش هایی قابل تأمل نشان داده اند؛ واکنش هایی که بازتاب آن به صدور بیانیه هایی از سوی برخی تشکل ها و صنف های سینمایی انجامیده است. در یکی از این بیانیه ها تأکید شده: سینمای ایران در طول یک قرن گذشته، دوشادوش مردم و مستقل از منازعات سیاسی، حضوری سرافراز، خلاق و مؤثر داشته و سزاوار بی احترامی و هتاکی نیست. این حجم از نفرت پراکنی نسبتی با نقد ندارد.

فیلم پیر پسر به کارگردانی اکتای براهنی که در سال 1400 ساخته شده، از همان ابتدا با فراز و نشیب های بسیاری روبه رو بوده است. این اثر پیش از اکران داخلی، در جشنواره های بین المللی چون پنجاه وسومین دوره جشنواره فیلم روتردام و بیست وسومین جشنواره ترانسیلوانیا مورد توجه قرار گرفت، اما در داخل کشور اجازه حضور در بخش مسابقه جشنواره فجر را نیافت و تنها در بخش ویژه آن به نمایش درآمد.

در دوران پیش از اکران عمومی افراد متفاوت در خصوص پخش آن اظهار نظرهای مختلفی ارائه کرده اند. به عنوان مثال ، هادی اسماعیلی، مدیرعامل موسسه بهمن سبز، به دلیل مدت زمان 190 دقیقه ای فیلم، پیشنهاد ارائه آن در قالب مینی سریال را مطرح کرد؛ پیشنهادی که با واکنش منفی حامد بهداد، بازیگر اصلی فیلم، مواجه شد. بهداد در استوری اینستاگرامی خود از این نظر انتقاد کرده و بر لزوم اکران کامل فیلم در شکل اصلی اش تأکید کرده بود.

اکنون که پیر پسر از 21 خردادماه روی پرده رفته، نه تنها از زیر ذره بین منتقدان دور نمانده بلکه با واکنش های متنوعی از سوی مخاطبان روبه رو شده است؛ از کسانی که محتوای آن را نامناسب و مسئله دار می دانند تا آن هایی که فضای روشنفکرانه و لایه های فلسفی فیلم را درک کرده و آن را اثری متفاوت می دانند. در این میان، نگاه چهره های سیاسی و تحلیل آن ها نیز بخشی از جریان گفت وگو پیرامون این فیلم شده است. در ادامه، مروری خواهیم داشت بر بخشی از این واکنش ها.

حسین دهباشی، پژوهشگر تاریخ و مستندساز که اظهارنظرهای سیاسی نیز در کارنامه خود دارد، جزو اولین افرادی است که پس از دیدن فیلم پیر پسر در صفحه ایکس خود واکنش نشان داد. او در توییتی نوشت: خاااک بر سر وزیر ارشاد و همه ی کارمندان بی غیرت و بی شعورش. خااااک بر سر همه ی اون پفیوزهای الدنگ و عوضی و گوساله ای که جلوی این فیلم سراسر لجن و آشغال و استفراغ، را نگرفتند. بعدا می گویند نفوذ! مملکت که نیست، خرتوخر است... #پیر-پسر

پس از این اظهار نظر موجی از واکنش های منفی در فضای مجازی برانگیخته شد. این پست بیش از 320 کامنت داشت و بیش از 80 درصد نظرات، متوجه انتقاد از لحن زننده، تناقض گویی و حمایت غیرمنتظره دهباشی از سانسور بود. برخی کاربران با یادآوری سابقه شخصی او در مواجهه با سانسور، تغییر موضع ناگهانی اش را زیر سؤال بردند و او را به حمایت از محدودیتی متهم کردند که خود پیش تر قربانی اش بوده است. در میان این واکنش ها، ادبیات خشن دهباشی دستاویز برخی کاربران برای پاسخ دادن با همان لحن شد و گروهی دیگر نیز با تأکید بر مرز نقد و توهین، از او خواستند به جای فحاشی و حمله های شخصی، به نقد محتوایی فیلم بپردازد.

حمید رسایی، نماینده تهران و نایب رییس اول کمیسیون فرهنگی مجلس، نیز پس از دیدن فیلم پیر پسر در سینما در ویراستی نوشت: فیلم پیرپسر را در سینما دیدم. برخی از تماشاگران حاضر در سینما هم اعتراض داشتند. توضیح دادم که چون قرار است در کمیسیون فرهنگی موضوع بررسی شود، به اینجا آمده ام.

او در حالی که تصویری از فیلم پیرپسر منتشر کرده بود اضافه کرد: شرح آنچه در این تصویر نوشته شده، دقیق است. مهمترین هدف فیلم، زدن ولایت پدر و مفهوم خانواده است. پرونده فیلم جهت بررسی به کمیسیون آورده شده.

در ادامه وی با اشاره به این مساله که قرار است این فیلم در کمیسیون فرهنگی مجلس بررسی شود واکنش بسیاری از سینماگران را برانگیخت و در نهایت منجر به صدور بیانیه ای از جانب آنان شد. البته این بیانیه تنها با نگاه به نقد حمید رسایی تنظیم نشده است و مجموعه ای از انتقادها را زیر نظر دارد.

گفتنی است در واکنش به صحبت های حمید رسایی در مورد این فیلم مهرزاد دانش، منتقد سینما، نوشته است: تعداد تماشاگران فیلم پیرپسر با وجود اکران وسط جنگ و موشکباران و خلوتی شهر و … از تعداد آرای حمید رسایی و بقیه اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس بیشتر است. تعداد تماشاگران پیرپسر 616 هزار نفر است و تعداد آرای رسایی 485 هزار عدد! . این اعداد منطبق بر آخرین آماری است که نشان می دهد فیلم پیر پسر در صدر جدول گیشه فروش قرار گرفته است.

این واکنش ها و انتقادها به مسئولان منتشر کننده فیلم پیر پسر سبب شد تا احمد راستینه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، بر ضرورت انطباق فیلمنامه با اثر نهایی تاکید کرده و آن را مورد پرسش قرار دهد. وی در گفت وگو با شبکه خبری ایران 24 اظهار داشت: یکی از موضوعات مهم، ضرورت انطباق فیلمنامه با اثر نهایی است. فیلمنامه باید کاملاً با اثر هماهنگ باشد. از وظایف شورای اکران است که پس از تصویب فیلمنامه، آن را با اثر نهایی تطبیق دهد و اگر اثر خارج از فیلمنامه ساخته شده باشد، طبیعتاً شورای اکران مسئولیت هایی دارد که باید به آنها توجه شود.

در ادامه او با طرح این پرسش که آیا شورای اکران بر اساس دستورالعمل ها و ضوابط مشخص به وظایف خود در بررسی و تهیه این فیلم عمل کرده است یا خیر؟ توضیح داد: طبیعی است که اگر این ضوابط رعایت نشده باشد، شورای اکران باید پاسخگوی تصویب این اثر باشد. در همین راستا هفته آینده در کمیسیون فرهنگی ضوابط رعایت شده درباره فیلم در جلساتی با مسئولان ذی ربط، معاون سینمایی وزارت فرهنگ و شورای اکران بررسی و تطبیق داده خواهد شد.

در میان اظهارنظرهای متفاوت و اکثرا تندی که از جانب چهره های سیاسی به فیلم پیر پسر شده بود، توییت فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، نرم تر و قابل گفت وگو به نظر می رسد. او در شبکه ایکس خود نوشت: دیشب در سینما سروش، فیلم پیرپسر را دیدم. روایتی جسورانه از زخمی که اگر نبینیمش، درمان نمی شود.

وی ادامه داد: هنر قرار نیست همیشه دل نشین باشد؛ گاهی فقط قرار است ما را وادار به فکر کند. فضای فرهنگی باید مجال گفت وگو بدهد، نه حذف.

البته مهاجرانی به نوشتن در مورد فیلم پیر پسر تنها در شبکه ایکس اکتفا نکرد و در جدیدترین چاپ روزنامه ایران، یادداشتی در این مورد نوشته است. او در حالی که روایت فیلم را روایتی تلخ و دانسته است اشاره کرده است که شنیدن چنین روایت هایی و سانسور نکردن آن بخشی از زیست طبیعی فرهنگ یک جامعه سالم است.

او در این زمینه نوشته است: در روزگاری که جامعه بیش از همیشه نیازمند بازاندیشی، گفت وگو و دیدن واقعیت های پیچیده خود است، آثار هنری می توانند نقش مهمی در تسهیل این فرآیند ایفا کنند. فیلم پیرپسر یکی از همین آثار است؛ روایتی تلخ، اما واقعی که تماشاگر را به تأمل درباره ریشه های خشونت، بحران های روانی و تأثیر نسل ها بر یکدیگر دعوت می کند.

وی، علی رغم برخی اظهار نظرها که اشاره داشتند فیلم پیرپسر روایتی به شدت خشن دارد اشاره کرده است: این فیلم، همان طور که بسیاری از منتقدان اشاره کرده اند، نه تبلیغ خشونت است و نه دعوت به ناامیدی؛ بلکه تلاشی است برای نگاه کردن به ریشه های خشونت، به ساختارهای ناکارآمد و به زخم هایی که اگر درباره شان حرف نزنیم، عمیق تر و خطرناک تر می شوند.

در نهایت، فاطمه مهاجرانی، با اشاره به این مساله که چنین فیلم هایی چراغ گفت وگو را روشن می کند، نوشت: ممکن است فیلم پیرپسر پایان روشنی نداشته باشد، اما آغازگر گفت وگویی مهم است؛ گفت وگو درباره مسائلی چون خانواده، قدرت، نگاه بین نسلی، خشونت، ساختارهای ناکارآمد و میراث هایی که خواسته یا ناخواسته از یک نسل به نسل دیگر منتقل می شوند. چراغ این گفت وگو را نباید خاموش کرد.

در پاسخ به نگاه تند برخی از چهره های سیاسی به فیلم پیر پسر تعدادی از صنف ها و تشکل های سینمایی در بیانیه ای تاکید کرده اند که سینما جای تسویه حساب سیاسی نیست.

برخی از سینماگران با نام شورای عالی تهیه کنندگان سینمای ایران که از انجمن تهیه کنندگان مستقل، انجمن کارفرمایی تهیه کنندگان (اکت)، جامعه صنفی تهیه کنندگان، انجمن تهیه کننده/کارگردانان سینمای ایران، و همچنین انجمن سینماداران ایران و کانون پخش کنندگان سینمای ایران تشکیل شده اند با انتشار بیانه ای از فیلم پیر پسر حمایت کرده اند. آنان در پایان این بیانه ای نوشته اند: جامعه سینمایی کشور این حجم از بی مهری و ناسپاسی را برنمی تابد و به گردانندگان اینگونه تسویه حساب های سیاسی توصیه می کند سینما را وجه المصالحه اغراض گروهی و محفلی خود قرار ندهند، ضمن اینکه از نهادهای نظارتی و مسئول انتظار دارد تا در برخورد با این سرکشی ها مطابق قانون برخورد جدی و موثر صورت پذیرد.