دوشنبه، بیست وهشتم اردیبهشت ماه 1332 بود که روزنامه اطلاعات در صفحه نخست خود، خبری منتشر کرد که از حرکت نفتکش های ایتالیایی به سوی ایران حکایت داشت...

در کوران تحولات سیاسی - اقتصادی بهار و تابستان 1332شمسی، شرکت های ایتالیایی به مثابه روزنه امیدی در صادرات نفتی ایران ظهور کردند؛ روزنه ای که اگرچه در نهایت گرهی از مشکلات دولت مصدق نگشود، اما تلاشی برای شکستن سد تحریم های نفتی انگلیسی آمریکایی به حساب می آمد.

با آغاز سال 1332 اگرچه همه خبرها تلخ و حتی ناگوار بود، اما در بحبوبه فشارها و تحریم های نفتی و مشکلات اقتصادی کشور، معاملات نفت ایران با شرکت های ایتالیایی، خبر خوشی بود که دولت مصدق را نسبت به عبور از سد بلند تحریم های انگلیسی امیدوار می کرد.

خبر روزنامه اطلاعات به نقل از منابع شرکت ایتالیایی سوپر ، حکایت از آن داشت که قرار است ظرف چند هفته آینده تعدادی از نفتکش های این شرکت، از جمله میریلا آلبا و پکا ، راهی بنادر جنوب شوند تا برای بارگیری نفت ایران اقدام کنند؛ اقدامی که اگرچه بی ارتباط با دولت ایتالیا عنوان شد، اما سود قابل توجهی برای دوطرف به همراه داشت. براین اساس هم بود که منابع ایتالیایی تاکید کردند این معامله ادامه خواهد داشت، چراکه دولت این کشور قصد ندارد در معاملات شرکت های ایتالیایی با ایران دخالت کند.

افزایش امیدواری ها در ایران برای فروش نفت به ایتالیا در شرایطی بود که با آغاز سال 1332 محور لندن واشنگتن با هماهنگی روزافزون، حلقه تحریم های نفتی را به دور ایران تنگ تر کردند؛ راهبردی که می کوشید ضمن ادب کردن دولت ایران، مصدق را برای کنار آمدن با شرکت نفت ایران و انگلیس راضی کند.

در شرایط فشارهای فزاینده نفتی، دولت ایران نیز به دنبال یافتن جایگزین هایی برای فروش نفت خود و گشودن فضایی برای تنفس اقتصادی بود. در چنین شرایطی اگرچه شرکت های ایتالیایی از دولت ایران تخفیف های قابل توجهی گرفتند، اما با این وجود، این معامله راه موثری برای دور زدن تحریم ها و تأمین بخشی از درآمدهای نفتی ایران به شمار می رفت. تمایل شرکت ایتالیایی سوپر برای خرید نفت از ایران در حالی بود که منابع منطقه ای گزارش می دادند یکی دیگر از شرکت های ایتالیایی به نام اپیم نیز برای خرید نفت از ایران تمایل داشته و قصد اعزام نفتکش هایی به بنادر جنوبی ایران را دارد.

تلاش های دولت برای فروش نفت ایران در شرایطی بود که مصدق در جبهه داخلی نیز با مشکلات عدیده ای مواجه بود. رایزنی ها با شرکت های ایتالیایی به منظور فروش نفت در حالی پیگیری می شد که در نخستین روزهای اردیبهشت ماه قتل سرتیپ محمود افشارطوس، رییس شهربانی کل کشور مانند بمب خبری در تهران منفجر شد و به تنش ها میان دولت و مخالفان دامن زد.

ازسوی دیگر تبعات ماجرای 9اسفندماه 1331 و قصد محمدرضا پهلوی برای خروج از کشور و حواشی آن نیز ادامه داشت و مصدق در پیامی رادیویی خطاب به ملت ایران به افشاگری درباره مقاصد محمدرضا از این غائله پرداخت و تاکید کرد که شاه حق مداخله در امور کشور را ندارد. همه اینها در شرایطی بود که در جبهه خارجی، لندن هر روز گام های بیشتری برای تنگ تر کردن حلقه تحریم های ایران برمی داشت و با انواع کارشکنی ها، معدود خریداران نفت ایران را از معامله با تهران منصرف می کرد. در چنین شرایطی ایتالیایی ها به افزایش نقش آفرینی در تحولات خاورمیانه می اندیشیدند و اقدام به خرید نفت ایران را ابزاری برای چانه زنی در تحولات آتی می دیدند. علاوه بر این ، آنها خرید نفت از ایران، آن هم با تخفیف قابل توجه را اقدامی ارزیابی می کردند که برای هر دوطرف منفعت به دنبال خواهد داشت.

عزم شرکت های ایتالیایی برای ادامه خرید نفت از ایران در بهار 1332 در شرایطی بود که پیش از آن، انگلیسی ها نفتکش ایتالیایی میریلا آلبا متعلق به شرکت سوپر را در 25بهمن ماه 1331 به ونیز برده بود، توقیف و در دادگاه این شهر علیه ایران پرونده حقوقی گشوده بود.

پرونده ونیز با پیروزی ایران بسته شد؛ دستاوردی حقوقی که بازتاب گسترده ای در رسانه های بین المللی داشت و به عنوان دومین شکست حقوقی لندن از تهران (ماجرای اثبات حقانیت ایران در مجمع عمومی شورای امنیت سازمان ملل) مطرح شد. پیروزی های حقوقی ایران اما سبب توقف در کارشکنی های طرف انگلیسی نشد و این بار لندن از طریق دولت ایتالیا وارد عمل شد و با ایجاد مانع در صدور مجوز ورود نفت به این کشور، شرکت سوپر را با چالش های عدیده ای مواجه کرد؛ چالش هایی که در نهایت پا پس کشیدن شرکت های ایتالیایی در معامله نفت با ایران را به دنبال داشت.