آذربایجان غربی، دومین استان پرآب کشور، این روزها با یکی از جدی ترین بحران های آبی در دهه های اخیر مواجه است؛ بحرانی که ناشی از کاهش شدید بارندگی ها، افت محسوس ذخایر سدها و برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی است.

به گزارش ایلنا، آذربایجان غربی، یکی از استان های مهم و پرآب کشور، امروز با بحرانی عمیق در حوزه منابع آبی روبه روست؛ بحرانی که حاصل کاهش شدید بارش ها، افت چشمگیر ذخایر سدها و برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی است. گزارش ها نشان می دهد که تنها در یک سال گذشته، ذخایر سدهای استان 36 درصد کاهش یافته و حجم کسری آبخوان ها به بیش از یک میلیارد مترمکعب رسیده است؛ آماری نگران کننده که زنگ خطری جدی برای منابع حیاتی استان به شمار می رود.

کاهش بی سابقه بارش ها، منابع آبی سطحی و زیرزمینی استان را به مرز هشدار رسانده است. ذخایر پشت سدها به شدت کاهش یافته و ورودی آب به این منابع حیاتی در پایین ترین سطح خود طی سال های اخیر قرار گرفته است. هم زمان، روند شتاب زده حفر چاه های جدید و برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی، موجب افت سطح آبخوان ها و تسریع در بروز پدیده فرونشست زمین شده است.

کارشناسان هشدار می دهند که تداوم این روند می تواند پیامدهای جبران ناپذیری برای زیرساخت های شهری، جاده ها، ساختمان ها و حتی جان ساکنان به دنبال داشته باشد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی با اشاره به کاهش بی سابقه بارندگی ها و خشکسالی های پیاپی، از افت چشمگیر منابع آبی سطحی و زیرزمینی استان خبر داد.

مجید رستگاری، در تشریح وضعیت منابع آبی استان گفت: از ابتدای مهر سال گذشته تا 21 تیر امسال، متوسط بارش در آذربایجان غربی به 283.4 میلی متر رسیده که نسبت به سال آبی گذشته 32 درصد و نسبت به میانگین بلندمدت بیش از 18 درصد کاهش نشان می دهد.

وی با اشاره به کاهش ورودی آب به سدهای استان اظهار داشت: تا نهم تیرماه، حجم ذخیره 14 سد در حال بهره برداری استان به حدود 803 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال 36 درصد کاهش یافته است.

رستگاری همچنین از وضعیت نگران کننده منابع آب زیرزمینی سخن گفت و افزود: حجم کسری مخزن تجمعی آبخوان های استان در اردیبهشت امسال به منفی 1152 میلیون مترمکعب رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل، 48 میلیون مترمکعب افزایش داشته است.

مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان غربی اقدامات نظارتی و حفاظتی را در کنترل برداشت های غیرمجاز مؤثر دانست و گفت: در سه ماهه نخست امسال، 103 حلقه چاه غیرمجاز در استان شناسایی، پر و مسلوب المنفعه شده است. همچنین 122 دستگاه کنتور هوشمند روی چاه های مجاز نصب شده اند.

وی ادامه داد: در این مدت 674 مورد بازدید از منابع آبی صورت گرفته و با همکاری نیروهای انتظامی، علاوه بر انسداد چاه های غیرمجاز، 5 دستگاه حفاری نیز توقیف شده است.

رستگاری با اشاره به چالش های موجود در حوزه مدیریت منابع آب خاطرنشان کرد: کمبود اعتبارات، خرد شدن اراضی کشاورزی، افزایش تبدیل زمین های دیم به باغ، نیاز به آگاه سازی بهره برداران و اثرات تغییرات اقلیمی، از مهم ترین موانع پیش روی مدیریت منابع آبی استان به شمار می روند.

وی وضعیت رودخانه های اصلی استان را نیز نگران کننده خواند و اظهار داشت: تا پایان اردیبهشت سال جاری، حجم آب ورودی به دشت های استان حدود 1409 میلیون مترمکعب بوده که نسبت به پارسال 62 درصد و نسبت به میانگین بلندمدت 71 درصد کاهش یافته است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با تأکید بر اینکه کم آبی عامل اصلی نابودی بخشی از باغات اطراف دریاچه ارومیه است، گفت: اغلب این باغات یا اصلاح شده اند یا با گونه های مقاوم به خشکی جایگزین شده اند.

محمد رضا اصغری در گفت و گو با ایلنا، با اشاره به اینکه 80 درصد باغات و 60 درصد زراعت باغی استان در حوضه دریاچه ارومیه و 9 شهرستان واقع شده، اظهار کرد: کشاورزی این مناطق به شدت تحت تأثیر نوسانات دریاچه قرار دارد و در صورت عدم مدیریت منابع آبی، تهدیدات جدی تری متوجه معیشت روستاییان خواهد بود.

وی با بیان اینکه آمار دقیق باغات خشک شده موجود نیست، افزود: بیشتر باغات آسیب دیده رها نشده اند و یا به کشت زراعی تغییر یافته اند، یا با گونه های کم آب بر مانند پسته و انگور جایگزین شده اند.

اصغری اجرای برنامه های آموزشی و اصلاحی از جمله ترویج آبیاری تحت فشار، اصلاح باغات، تغذیه اصولی و کنترل آفات را از اقدامات جاری سازمان جهاد کشاورزی برشمرد و گفت: در حال حاضر 15 درصد از سطح باغات استان به شیوه های نوین آبیاری مجهز هستند.

وی با بیان اینکه زیتون سازگاری مناسبی با اقلیم منطقه نداشته، خاطرنشان کرد: گونه هایی نظیر انگور و پسته به دلیل مقاومت بالا با استقبال بهره برداران روبه رو شده اند.

رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی همچنین گفت: با وجود خشکسالی، به دلیل جایگزینی باغات و استمرار فعالیت های کشاورزی، تاکنون مهاجرت قابل توجهی از اطراف دریاچه ارومیه گزارش نشده است.

در پایان باید یادآور شد؛ نجات آذربایجان غربی از این بحران، مستلزم عزم ملی، همکاری بین دستگاهی، و جلب مشارکت مردمی است؛ در غیر این صورت، این استان که روزی به عنوان یکی از قطب های آب کشور شناخته می شد، ممکن است در آینده ای نه چندان دور، با خطر تبدیل شدن به بیابانی خشک مواجه شود.