قطعا یکی از بزرگ ترین ریسک های مترتب بر بازارهای مالی، ریسک جنگ است و اثرگذاری این ریسک بر بورس ها را نمی توان با پدیده های دیگر مقایسه کرد.

به گزارش دنیای اقتصاد، بر اساس آنچه در مصاحبه های مسئولان مختلف بازار سرمایه و سازمان بورس تاکنون بیان شده است، در دوره جنگ جلسات مختلف کارشناسی با صاحب نظران، نخبگان، مدیران، فعالان و سیاستگذاران بازار برای بررسی شرایط و طرح سناریوهای بازگشایی بازار برگزار شد و حتی شورای عالی بورس نیز در این ایام جلساتی برگزار کرد. از ابتدای هفته گذشته، بازار سهام با عبور از دوره بحرانی وارد دوره ثبات و بازسازی شده است.

بورس تمام روزهای هفته گذشته را سبز به پایان برد و بر همین اساس می توان اذعان کرد که از ابتدای هفته گذشته، بازار سهام از دوره بحرانی پس از جنگ تحمیلی 12روزه عبور کرده و وارد دوره ثبات و بازسازی شده است.

در هفته گذشته افزایش سهم حقیقی ها از خرید سهام نشانگر آغاز بازگشت نسبی اعتماد و کاهش نگرانی های سیاسی در بازار سرمایه بوده است. رشد شاخص ها، جمع شدن صف صندوق های اهرمی، کاهش قابل توجه تعداد نمادهای دارای صف فروش و برخی پارامترهای دیگر، کاملا فشارهای فروش هیجانی و البته واقعی ناشی از بروز جنگ را نشان می دهد.

با وقوع جنگ تحمیلی اسراییل علیه ایران، هیات مدیره سازمان بورس و اوراق اقدام به تعطیلی بازار اوراق بهادار طی دوره سه روزه 25 تا 27 خردادماه 1404 کرد که البته پس از آن، شورای عالی بورس نیز دو دوره 3 روزه دیگر این تعطیلی را تمدید کرد.

تعطیلی بازار سرمایه با اقبال بازار مواجه شد؛ چرا که سهامداران به دلیل پیش بینی نداشتن نسبت به روند جنگ، تغییرات بازارهای دیگر، تغییرات مستمر ریسک ها و شرایط ژئوپولتیکی و… امکان برآوردی از چشم انداز بازار نداشته و در مقابل، در انتظار ریزش بزرگ بازار به دلیل شرایط جنگی بودند.

تدبیر سازمان بورس و در ادامه شورای عالی بورس در تعطیلی دو هفته ای بازار، از دید برخی از سهامداران بهترین اقدام سازمان در این دوره بوده است. البته به دلیل اهمیت نقدشوندگی و جلوگیری از تغییر ماهیت، صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت تنها در دوران جنگ، سه روز فعالیت نداشتند و در هفته دوم جنگ، بازگشایی شدند.

بازگشایی این صندوق ها در شرایط جنگی و مدیریت بسیار مناسب برای خروج سنگین نقدینگی از این صندوق ها، یکی از دستاوردهای ممتاز مدیریت بازار در دوره جنگ بود.

جنگ تحمیلی ایران و اسراییل به صورت کاملا ناگهانی متوقف شد. این توقف در کنار فشارهای بخشی از بازار و تاکید دولت بر فعال شدن همه بخش های اقتصادی، شاید مهم ترین عاملی بوده است که زمینه ساز بروز نقدهای عملکردی به سیاستگذار ان بازار سرمایه پس از بازگشایی بازار شد.

بر اساس آنچه در مصاحبه های مسوولان مختلف بازار سرمایه و سازمان بورس تاکنون بیان شده است، در دوره جنگ، جلسات مختلف کارشناسی با صاحب نظران، نخبگان، مدیران، فعالان و سیاستگذاران بازار برای بررسی شرایط و طرح سناریوهای بازگشایی بازار برگزار شد و حتی شورای عالی بورس نیز در این ایام جلساتی را برگزار کرد.

سازمان بورس گفته است که چهار سناریو برای بازگشایی بازار مدنظر بوده است: سناریوی اول، اجرای مدل هایی مانند دامنه باز برای تسریع در به تعادل رسیدن بازار که این مدل مورد تایید وزیر اقتصاد و سازمان نبود. یکی از دلایل عدم اقبال این سناریو، عدم تجربه قبلی در این خصوص بود و گفته شد اگر قرار بر شوک درمانی باشد، باید مسبوق به سابقه بوده و برای آن زمینه سازی شود.

مدل دیگر، طراحی دامنه نوسان غیرمتقارن بود که با توجه به اینکه پیش از آن تجربه شده و موفق نبوده است، از این مدل نیز استفاده نشد. سناریوی سوم، دامنه محدود مثبت و منفی یک درصد بود. این مدل نیز برای بازگشایی بازار رد شد، چرا که این مدل به یک روند فرسایشی منتهی می شد و عملا تفاوتی با تعطیلی بازار نداشت. سناریوی چهارم که در نهایت اجرایی شد، فعالیت بازار با شرایط خاص که پیش از جنگ نیز وجود داشته، یعنی بازگشایی با دامنه مثبت و منفی 3درصد بوده است.

در همین حال، مدیران سازمان بورس در مصاحبه هایی اشاره داشته اند که برای بازگشایی بازار، پیشنهاد حمایت های 100 تا 120هزار میلیارد تومانی (همت) را مطرح کرده بودند اما به نظر می رسد صرفا نظام بانکی و بانک مرکزی با تزریق 60همت موافقت کرده و حتی تا پایان هفته گذشته کمتر از این مبلغ به صندوق های بازار جهت حمایت از سهام واریز شد.

روز اول بازگشایی بازار به خوبی نشان داد که پیش بینی سازمان بورس برای رد موضوع دامنه یک درصد کاملا درست بوده است، چرا که صف فروش در روز اول بازگشایی بازار حدود 28 همت بوده است و دامنه یک درصدی، احتمالا به معنای طولانی شدن حذف صف ها و ایجاد یک سیستم فرسایشی برای به تعادل رسیدن بازار بوده است.

اما انتقاد اصلی فعالان بورسی در این دوره، به شیوه بازگشایی بازار بر می گردد. تقریبا در دو روز اول معاملاتی پس از بازگشایی صف های سنگین حضور داشته و به نظر می رسد حمایت های صندوق های تثبیت و توسعه از بازار سهام، صرفا محدود به منابع قبلی خودشان و حدود 3 تا 4همت بوده است.

این موضوع نشان می دهد که هماهنگی بین دستگاهی برای حمایت از بازار از روز اول موفق عمل نکرده و در دو روز اول نظام بانکی و بانک مرکزی ورودی در بازار نداشتند که این موضوع می تواند به دلیل توقف ناگهانی جنگ و تصمیم سریع برای بازگشایی بازار باشد. از روز سوم شاهد حمایت برخی بانک ها از سهام خود بودیم و در روزهای 10 و 11تیرماه، یعنی روزهای چهارم و پنجم بازگشایی شاهد تزریق نقدینگی نظام بانکی و کاهش حدود 70درصدی صف های فروش بودیم.

قطعا یکی از بزرگ ترین ریسک های مترتب بر بازارهای مالی، ریسک جنگ است و ریسک و اثرگذاری جنگ بر بورس ها را نمی توان با پدیده های دیگر مقایسه کرد. نظرات کارشناسی مطرح شده توسط فعالان بازار سرمایه، انتظار 20 تا 25درصدی در کاهش قیمت های بورس پس از جنگ را نشان می داد اما در عین حال، این انتظار نیز وجود داشت که با شروع قدرتمند حمایت از بازار در روز نخست، ریزش ها به مراتب کمتر باشد.

در جدول زیر ریزش های سنگین مهم شاخص کل بورس در بحران های پنج سال اخیر بورس به نمایش درآمده است. اگر هفته پیش که بازار کاملا مثبت بود را در نظر نگرفته و کف شاخص کل از روز نخست بازگشایی تاکنون را که مربوط به روز 18تیرماه 1404 است در نظر بگیریم، شاخص کل در بدترین شرایط و با سختگیرانه ترین شرایط، طی روزهای پس از جنگ 11.6درصد کاهش داشته است که هفته پیش حدود 5درصد این ریزش را جبران کرده و کاهش شاخص از ابتدای جنگ تا پایان هفته قبل، حدود 6.6درصد بوده است.

بنابراین بیشترین میزان ریزش مقایسه ای شاخص کل پس از جنگ، 11.6درصد بوده است که در مقایسه با بحران های بازار که ناشی از قیمت گذاری دستوری، حبابی بودن قیمت ها و… بوده است، ریزش به مراتب کمتری را نشان می دهد. این در حالی است که تاکنون بازار سرمایه با چنین حجم عرضه هایی و صف های فروشی که تا 32 همت نیز افزایش یافته بودند، مواجه نبوده است.

همین موضوع به خوبی نشان می دهد با وجود نقدها به عدم حمایت مناسب از بازار طی سه روز نخست بازگشایی که احتمالا ارتباط چندانی با سازمان بورس یا شورای عالی بورس ندارد و به دلیل عدم تامین نقدینگی لازم بوده است، مدیریت بزرگ ترین ریسک بازار یعنی ریسک جنگ، نسبت به مدیریت بحران های دیگر بازار قابل قبول تر بوده است و طی هشت روز بازار به تعادل نسبی رسید؛ اگرچه همچنان اثرات هیجانی با توجه به اخبار متناقض درخصوص تداوم حمله، اسنپ بک و… در بازار همچنان وجود دارد.