فاصله زیادی تا ایران پیر نداریم، طبق پیش بینی ها در سال 1430 بیش از 21 میلیون نفر از ساکنین شهرها را سالمندان تشکیل می دهند. براساس آمارهای مرکز آمار ایران، جمعیت نه میلیون و 866 هزار نفری سالمندان امروز، تا 26 سال دیگر به حدود 26 میلیون و 489 هزار نفر می رسد.

به گزارش ایران، به عبارتی طی این 26 سال حدود 16 میلیون و 623 هزار نفر به جمعیت سالمندی کشور افزوده می شود. پیشرفت ها در حوزه بهداشت و درمان باعث شده، موفقیت های زیادی در زمینه افزایش عمر انسان ها و افزایش امید به زندگی ایجاد شود، به طوری که امید به زندگی در کشور حدود 20 سال افزایش پیدا کرده است. اما سالمندی جمعیت باعث می شود تا طول دوره سالمندی افزایش پیدا کند. تعداد سالمندان تحت پوشش صندوق های حمایتی افزایش پیدا خواهد کرد و با افزایش تقاضای سالمندان برای دریافت خدمات سلامتی، حمایتی و رفاهی با کمیت و کیفیت مناسب روبه رو خواهیم بود. با توجه به رشد جمعیت سالمندی و اهمیت پیامدهای آن نیازمند مداخلات ویژه ای در حوزه سالمندی هستیم. اما تاکنون چه اقداماتی انجام شده است؟

بر اساس برآوردهای مرکز آمار ایران در سال گذشته 5 میلیون و 157 هزار نفر را زنان و 4 میلیون و 709 هزار نفر را مردان سالمند تشکیل می دهند. همچنین آمارها حاکی از رشد سالمندان شهری است. حدود 7 میلیون و 494 هزار نفر یعنی بیش از 75 درصد از سالمندان در شهرها زندگی می کنند، در حالی که فقط 2 میلیون و 372 هزار نفر معادل 24 درصد از سالمندان ساکن روستاها هستند.

مژگان رضازاده رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور با تأیید زنانه شدن چهره سالمندی و رشد جمعیت سالمندان شهرنشین می گوید: در سال 1430 زنان سالمند بیش از 13 میلیون نفر معادل 52 درصد از جمعیت زنان کشور را تشکیل می دهند. در این سال فقط حدود 4 میلیون نفر از افراد سالمند، ساکن روستاها هستند و با بیش از 21 میلیون سالمند شهرنشین مواجه خواهیم بود که به دریافت خدمات ویژه نیاز خواهند داشت.

رضازاده با بیان اینکه برنامه ریزی های دولت در حوزه سالمندی با توجه به وضعیت تغییرات جمعیتی کشور از برنامه سوم توسعه آغاز شده است، می گوید: در برنامه سوم توسعه، آیین نامه اجرایی شورای ملی سالمندان توسط هیأت وزیران تصویب شد و شورای ملی سالمندان با دبیری سازمان بهزیستی کار خود را آغاز کرد. در حال حاضر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رییس شورای ملی سالمندان و معاون وزیر و ریاست سازمان بهزیستی کشور به عنوان دبیر این شورا ایفای نقش می کنند.

رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور با اشاره به ابلاغ سند ملی سالمندان در سال 99، توضیح می دهد: وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و معاون رییس جمهوری و رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی در سال 99 سند ملی سالمندان را ابلاغ کردند. بعد از آن به سراغ طرح های بین المللی در کشورهایی که قبل از ما وارد حوزه سالمندی شده بودند، رفتیم و طرح هایی که به صورت موفق اجرا شده بود را برای اجرا در کشور بومی سازی کردیم.

او یکی از این طرح های موفق را شهر دوستدار سالمند مطرح می کند: در سال 96 اطلاعات شهر دوستدار سالمند بومی سازی شد و در سال 98 به صورت پایلوت در استان اصفهان و در 5 محله این شهر به اجرا درآمد البته بعد از مدتی توسعه پیدا کرد.

مجری این طرح موفق، دانشگاه هنر اصفهان بود. به گفته رضازاده در مهر 1402 سند ملی شهر دوستدار سالمند به صورت ملی تدوین و توسط وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در جلسه شورای ملی سالمندان ابلاغ شد و علاوه بر اصفهان 9 شهر دیگر هم به طرح اضافه می شود. سال 1403 هم 9 شهر و امسال نیز 6 شهر دیگر به طرح اضافه شده است. در حال حاضر در مراکز 16 استان کشور طرح شهر دوستدار سالمند در حال اجراست.

رضازاده می گوید: از آنجا که زیر ساخت های مان در حوزه کاربری و مبلمان شهری هنوز استانداردهای لازم را ندارد، در طرح شهر دوستدار سالمند بر مناسب سازی محیطی تأکید شده است. به جای اینکه بخواهیم شهر را دوستدار سالمند کنیم، محله به محله اقدام می کنیم. یعنی بر اساس نیازهای سالمندان هر محله و ابعاد بین المللی طرح، محلات را با کمک خود سالمندان دسترس پذیر می کنیم تا بتوانند به عنوان افراد فعال در کشور دوره سالمندی مطلوبی را تجربه کنند.

رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور با بیان اینکه پیش نویس لایحه حمایت از حقوق سالمندان را آماده کرده ایم، می گوید: برای اینکه سند ملی سالمندان از پشتوانه قانونی و حقوقی محکمی برخوردار باشد، این پیش نویس آماده شده است. مراحل آن در حال طی شدن است و امیدواریم این پیش نویس مصوب شود تا سند ملی سالمندان پشتوانه قانونی و حقوقی داشته باشد. همچنین پیمایش ملی سالمندان را به صورت پایلوت در استان های تهران و البرز انجام داده ایم و در حال پیش بینی بودجه و آماده سازی تمهیدات هستیم تا ان شاءالله اولین پیمایش ملی سالمندان ایران اجرا شود.

طرح بهزیست محله یک ایده خلاقانه و یک طرح متخصص محور است که با استفاده از ظرفیت های محلی و در قالب رویکردهای اجتماع محور اجرا می شود، رضازاده با اشاره به این طرح توضیح می دهد: با استفاده از توان و پتانسیل و ظرفیت خبرگان محلات، سعی در توانمندسازی سالمندان محلات داریم تا برای ورود جمعیت سالمندی آماده باشند.

از نیروهای بازنشسته و فرزانگان متخصص استفاده می کنیم و مدارس را به عنوان مراکز مهر و گفت وگو در اختیار سالمندان قرار می دهیم که بتوانند حضور فعالی در جامعه داشته باشند. او با بیان اینکه در بیشتر برنامه ها به دنبال این هستیم که دولت به عنوان راهبر و تسهیل گر کار را مدیریت کند، می گوید: دانش را از سایر کشورها وارد و بومی سازی می کنیم البته طرح های خلاقانه و ایده های نوآورانه ای هم در کشورمان داریم که از آن ها هم استفاده می کنیم.

اگر بتوانیم از پتانسیل نسل نقره ای استفاده کنیم و مدیریت منابع و مشارکت و هم افزایی بخش دولتی و غیردولتی را داشته باشیم و سرمایه گذاران کشورمان در این حوزه ورود کنند و از طرف دیگر همه دستگاه های عضو شورای ملی سالمندان در زمان و فرصت مناسب تدابیر لازم را برای تحقق سند ملی انجام دهند، مسلماً مدیریت بهتری در مواجهه و ورود به جمعیت سالمندی خواهیم داشت. اما اگر برای دستگاه های متولی و بخش خصوصی حساس سازی لازم اتفاق نیفتد و نتوانیم مشارکت حداکثری داشته باشیم و بموقع و مؤثر مدیریت کنیم، ممکن است با چالش بزرگی در حوزه سالمندی مواجه شویم.

رضازاده با اشاره به فعالیت سالمندان در برخی کشورها مثل ژاپن تا سن 90 سالگی تأکید می کند: باید حساسیت های اجتماعی نسبت به سالمندی بالا برود، چون یک موضوع اجتماعی است. اگر مراقب نباشیم با روزی مواجه خواهیم شد که تخت های بیمارستانی پر از سالمند می شود یا نیروی کار فعال نداریم و همه سالمندان بازنشسته، خانه نشین و دچار انزوا و افسردگی هستند.

در صورت وجود این شرایط هزینه های دولت هم افزایش پیدا می کند و مشکلات بی شمار معیشتی، درمانی و… ایجاد می شود. اما اگر از امروز برنامه ریزی فرهنگ کار و فعالیت و تداوم فعالیت اجتماعی در جامعه را برای سالمندان نهادینه کنیم تا آن ها همانند بسیاری از کشورهای پیشرفته در جامعه حضور فعالی داشته باشند از مشکلات بسیاری در آینده کاسته خواهد شد.

بخشی از سالخوردگان ایران را زنان تشکیل می دهند و سالخوردگی در ایران به سمت زنانه شدن پیش می رود. زنانی که ممکن است هرگز ازدواج نکرده باشند. رضازاده دراین باره می گوید: با توجه به زنانه شدن سالمندی در کشور، بعد از اینکه یک دوره طرح توانمندسازی زنان سالمند تنها را به صورت آزمایشی در شش استان کشور اجرا کردیم، از سال گذشته نیز در 17 استان طرح توانمندسازی زنان سالمند تنها را در دستور کار قرار داده ایم و با اجرای آن 51 هزار نفر را شناسایی کرده ایم. در حال برنامه ریزی هستیم تا امسال ان شاءالله ادامه این طرح را اجرا کنیم و آن را توسعه دهیم.

رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور با بیان اینکه برای اولین بار در خاورمیانه الگوی یکسان مراقبین رسمی تهیه شده است، می گوید: الگوی یکسان مراقبین رسمی را به عنوان یک شغل قابل احترام و قابل تکریم و رسمی در کشور آماده کرده ایم. الگو و محتوای آموزشی و سپس فرآیندهای مربوط به اینکه مراقبین شغل باشد در دستور کار قرار گرفته تا این طرح که برای آینده سالمندی کشور مؤثر است را بتوانیم به عنوان یکی از شغل های مهم و رسمی کشور اجرا کنیم.