آخرین برندگان جایزه نوبل اقتصاد (عجم اوغلو، رابینسون و جانسون) در مجموعه کارهای خود و به خصوص در دو اثر چرا ملت ها شکست می خورند و راه باریک آزادی نشان می دهند که ملت ها زمانی شکست می خورند که در نتیجه انتخاب جمعی اشتباه یا هر نوع تحمیل خارجی، نهادهای اقتصادی بهره کش و نهادهای سیاسی غیرفراگیر در آنها حاکم می شود.

شرق نوشت: توسعه نیافتگی، جبر جغرافیایی یا فرهنگی نیست و می توان با حرکت به سمت نهادهای فراگیر، از تله آنها رهایی یافت. این راه البته به باور آنان راه باریکی است که طی آن حکومت و جامعه یکدیگر را متوازن می سازند. این توازن محصول مبارزه ای دائمی است که طی آن فرادستان (قدرتمندان) زنجیر مهار جامعه بر خود را می پذیرند (مجبور می شوند) و جامعه نیز می پذیرد که با قدرت همکاری کند.

جامعه برای مهار قدرتمندان بسیج می شود و قدرت نیز ظرفیت های خود را برای حل وفصل مناقشات، حاکمیت قانون و ارائه خدمات عمومی افزایش می دهد (راه باریک آزادی).

180 اقتصاددان و استاد دانشگاه کشورمان هفته گذشته با انتشار بیانیه ای ضمن محکوم کردن حمله آمریکا و اسراییل به میهن مان، بر ضرورت تضمین امنیت، ثبات و توسعه ایران تأکید و خواستار تغییر پارادایم حاکم بر نظام حکمرانی برای برون رفت از بحران کنونی شدند. امضاکنندگان با اشاره به هزینه های سنگین جنگ و بحران های ساختاری در حوزه های اقتصاد، سیاست و روابط خارجی اصلاحات بنیادین در رویکردهای نظام حکمرانی، پایان دادن به انحصار رسانه ای، تقویت شایسته سالاری و آزادی زندانیان سیاسی و در پیش گرفتن مسیر دیپلماسی و مذاکره سازنده با آمریکا و اروپا را امری ضروری دانستند و در حوزه اقتصاد نیز بر خروج نیروهای نظامی از اقتصاد و بازنگری در سیاست های ارزی و مالی برای مقابله با رانت جویی، فساد و احیای اعتماد عمومی تأکید کردند.

اما هنوز به قول معروف جوهر این بیانیه خشک نشده بود که حمله و هجوم به آن در رسانه های اصولگرا آغاز شد؛ از نیت خیر، نتیجه شوم تا عقلانیت مقاوم در برابر عقلانیت تسلیم و طنز تلخ یک بیانیه و معماران تغییر پارادیم بانیان وضع موجود هستند و... . در تمامی این ردیه ها، نویسندگان بیانیه متهم به ساده انگاری، فریب خوردگی، دشمنی و... شده و راهکارهای پیشنهادی آنان اسباب بدترشدن وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور و افزایش شکاف بین نظام حکمرانی و جامعه عنوان شد. موضع گیری ای که البته از سوی این مجموعه چندان چیز عجیبی نبوده و نیست و انتظاری غیر از این نیز نمی رفت. جریانی که عمدتا در خارج از دولت و در نهادهای فرادولتی و رسانه های رسمی و... خانه دارند و مشخص نیست اصولا مؤلفه های کشورداری آنان چیست؟

جریانی که حتی اهدافی که در اسناد و نظامات قانونی کشور همچون هفت برنامه توسعه و سیاست های کلان نظام و سند چشم انداز و... و در گفتار مسئولان کشور بر آنها تأکید شده و ترجیع بند همه آنها رشدهای بالای اقتصادی (متوسط هشت درصد) و کاهش تورم و بیکاری (زیر 10 درصد) و کاهش ضریب جینی (0.35 درصد) و... است را نیز ظاهرا اموری خودبه خود محقق شده و شاید حاشیه ای بر متن حکومت مندی می پندارند. مخاطب این بیانیه اما نه آن مجموعه و جریان، بلکه چنان که در صدر بیانیه آمده است، مردم شریف ایران و رییس جمهور محترم جناب آقای دکتر پزشکیان است.

صدای مردم را از دو طریق می توان شنید: یکی از طریق احزاب و نهادهای سیاسی و مدنی و رسانه های مستقل و دیگری از طریق نظرسنجی ها و اعلام نظر مستقیم در قالب همه پرسی. جامعه ایران در مقاطع مختلف و از دوم خرداد 1376 به بعد تلاش کرد خواست خود را برای انجام اصلاحات اساسی در راهبردها و سیاست ها بر محور تأمین و تضمین حقوق و آزادی های اساسی و قانونی و رفاه و پیشرفت و تعامل با جهان و... به گوش مدیریت جامعه برساند تا راه برای برون رفت از بحران ها رو به سمت پیشرفت و توسعه کشور گشوده شود. در آخرین مورد نیز بخش بزرگی از جامعه به فردی رأی داد که مدعی انجام چنین مأموریتی بود، یعنی آقای پزشکیان.

اکنون توپ در زمین آقای پزشکیان است. اما نه از ایشان به عنوان مخاطب این بیانیه و دومین مقام نظام و رییس قوه مجریه و نه از هیچ یک از اعضای اقتصادی دولت و به ویژه وزیر جدید اقتصاد واکنشی در این باره نشان داده نشده است. چرا؟ آیا با نویسندگان بیانیه همراه و هم نظر هستند اما موضع گیری را به صلاح نمی دانند و نگران واکنش تند و تیز اصولگرایان شده اند یا آنکه اصولا موضعی ندارند و این قبیل کارها را اموری تبلیغاتی و رسانه ای و دل مشغولی روشنفکری می دانند یا...؟

یادمان هست که آقای پزشکیان تا قبل از جنگ 12 روزه تقریبا روزی نبود که از کارشناسان طالب یاری و کمک و نظر و راهنمایی نباشند و حتی مسئولیت اجرا را نیز به آنان تعارف نکنند. چنان که در یک نمونه در نشست هم اندیشی توسعه پایدار کشاورزی خطاب به کارشناسان گفتند: می توانیم مسئولیت کارها را در بخش های مختلف کشور، براساس اقلیم و مناطق مختلف آب و هوایی به شما واگذار کنیم (26/02/1404).

خب اکنون این گوی و این میدان و این نظرات کارشناسان برجسته اقتصادی، لطف کنید و نظرات تحلیلی و برنامه عملیاتی خود در چارچوب این پیشنهادها را ارائه و بخش اصلی و معطل مانده پروژه وفاق (غیبت جامعه) را اجرا کنید و به نمایندگی از مردم و مشارکت آنان، خواست ها و مطالبات بیانیه را در قالب لوایح یا کسب اختیارات ویژه اجرا کنید. اگر در پشتیبانی مردم از این خواست ها که جز پایان دادن به فضای بسته رسانه ای و تضییع حقوق شهروندی و انحصارها و رانت های اقتصادی و تخاصم با جهان و... نیست، تردید دارید خواستار اجرای اصل 59 قانون اساسی شوید در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد... (اصل 59 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران).

دولت قوی و مقتدر، ضرورت توسعه و خواست و مطالبه ملی جامعه برای گذار تاریخی ایران عزیز از این وضعیت سخت و خطیر است : تمام اختیارات را به استانداران تفویض کردیم، استانداران در استان ها نماینده رییس جمهور هستند تا اگر ما هم شهید شدیم کار مردم معطل نماند و هر استاندار بتواند در مقام رییس جمهور شرایط استان را به نحو مطلوب مدیریت کند (مسعود پزشکیان- 19/04/1404).