در ادبیات نظامی جهان، اصطلاحی وجود دارد به نام شوک گلوله ؛ شوکی نه فقط از برخورد فیزیکی گلوله، که از صدای شلیک، از وحشت پیش از اصابت؛ لرزشی که مغز را پیش از بدن هدف می گیرد، گوش را از درون می خراشد و صدایش تا سال ها تمام نمی شود. ما در ایران به قربانیان این شوک، موجی می گوییم؛ آدم هایی که گلوله به تن شان نخورده اما موج انفجار، آرامش روان شان را با خود برده. مانند همان 45 هزار رزمنده ای که در جنگ ایران و عراق، بی آنکه زخمی مریی برداشته باشند، قربانی خاموش ترین ویروس جنگ شدند.

به گزارش هم میهن، حالا بعد از 37 سال که از جنگ 8ساله گذشته، در جنگ 12 روزه اخیر، این ویروس دوباره از خاک ریزها گذشته و به عمق خاک ایران رسیده؛ به پشت جبهه درمان و امداد. به بیمارستان ها. پرستارها. تکنسین هایی مثل محمدرضا عزیزی 49 ساله، تکنسین مرکز فوریت های پزشکی شهر میانراهان در استان کرمانشاه که از 26 خردادماه و در پی حمله موشکی اسراییل به منطقه، ترکش ها پهلو و زانوهایش را دریدند.

او اما دیگر از صدای ساده ترین حرکت ها هم می ترسد. خواب ندارد. شب ها کابوس می بیند؛ کابوس بمباران و بیداری هایی پر از لرزش بدن: وقتی تنها می شوم، انگار دنیا از هم می پاشد. مغزم می خواهد بترکد. بدنم می لرزد. گوشم می خواهد کَر شود. محمدرضا می گوید آنقدر با خانواده اش درگیر شده، شیشه های خانه را شکسته و همسر و دخترش را کتک زده که برادرش به او گفته: تو دیگر آن محمدرضای قبلی نیستی.

محمدرضا پس از چندروز از بیمارستان مرخص شد، اما آن قدر درهم شکسته، عصبی و غیرقابل مهار که خانواده اش او را به بیمارستان اعصاب و روان فارابی کرمانشاه منتقل کردند؛ همان بیمارستانی که خودش از آسیب موشک ها در امان نماند و آنطور که علیرضا ابراهیمی ، سرپرست این بیمارستان می گوید، 300 نفر از 600 پرسنل آن، بعد از انفجار 26 خردادماه، دچار علائم موج گرفتگی شده اند و حال عده ای شان بد است. آن روز 150 نفر از بیماران را از این بیمارستان به بیمارستان امام رضا کرمانشاه منتقل کردند و خانواده های بیشترشان آمدند و آن ها را بردند، اما آنطور که سرپرست بیمارستان فارابی می گوید، 20 نفر از بیماران، کسی را نداشتند که دنبال شان بیاید و حالا به تنها بیمارستان اعصاب و روان کرمانشاه، فارابی، بازگشته اند؛ با روان هایی زخمی تر از همیشه.

در این جنگ، بیمارستان برای محمدرضا و صدها پرسنل دیگر حوزه بهداشت و درمان، نه فقط محل کار، که میدان مین روان شان بوده. آن ها حالا با زخمی ترین بخش جنگ درگیرند؛ زخمی بی صدا، بی دود و بی خون، اما با صدایی که هنوز در سرشان تیر می کشد. جنگ هنوز برای آن ها تمام نشده.

موج گرفتگی، نه فقط عارضه ای جسمی، که یک زندگی شکسته است. موشک هایی که هنوز در مغز بازماندگان شلیک می شود، پنجره هایی که در خواب و بیداری می شکنند و ذهنی که هر روز با همان سوت، همان موج، از نو ویران می شود. اینجا دیگر مرزی نیست میان جنگ و تخت بیمارستان.

در جریان جنگ جهانی اول، هزاران سرباز پس از مواجهه با انفجارها دچار اختلالات روانی شدند. ابتدا، این وضعیت به حضور فیزیکی در کنار گلوله های منفجرشده نسبت داده می شد، اما خیلی زود مشخص شد که تأثیر روانی جنگ تا آن زمان بی سابقه است. آمارها نشان می دهند که بیش از 13 هزار مورد شوک گلوله فقط در سال 1915 ثبت شد و تا پایان جنگ، این تعداد به حدود 200 هزارنفر رسید.

آمار دقیقی از تعداد کسانی که پس از بازگشت از جبهه های جنگ ایران و عراق، دچار شوک گلوله شدند یا سال ها بعد با آن دست وپنجه نرم کرده اند هم در دست نیست. بعضی از آمارها می گویند، حدود 45 هزار نفر که بسیاری شان، حین و بعد از جنگ بوده اند، در آسایشگاه های اعصاب و روان بستری شدند.

حالا محمدرضا 49ساله با 27 سال سابقه کار در فوریت های پزشکی، یکی از موجی های جنگ جدید، جنگ 12 روزه است؛ مردی است که جنگ، در قلب مرکز درمانی سراغش آمد. او که از سال 1397 در مرکز جامع سلامت میانراهان ، از توابع شهرستان صحنه کرمانشاه مشغول به کار بوده، روز حمله موشکی اسراییل به عنوان سرشیفت در محل حاضر بود. نشسته بود، بی خبر از آن چه قرار است بر سرش آوار شود؛ تا اینکه صدای سوتی غریب، همه چیز را تغییر داد.

صدای سوت موشک را شنیدم… سوتی که هیچ وقت فکر نمی کردم یک روز گوشم آن را بشنود. موشک، سوله ای را هدف گرفت که فقط دومتر با پایگاه فاصله داشت؛ همان دومتر، فاصله بین زندگی و مرگ محمدرضا بود. اگر بیرون بودم، حتماً از بین می رفتم. همان یک دیوار، من را نجات داد… اما روانم را نه.

با انفجار اولین موشک، انگار مغز محمدرضا را در دستگاه پرس گذاشته باشند؛ فشاری سهمگین، تن و سری بی حس، بی هوشی و بعد انتقال به بیمارستان شهرستان صحنه ، با سر و صورتی خون آلود. وقتی به هوش آمد، پرستارها مشغول بخیه زدن به زخم هایی بودند که هنوز هم از ذهنش پاک نشده اند. اما داستان به اینجا ختم نشد. ترکش ها در کمر، پهلو و پشت زانویش جا خوش کرده اند، درست کنار شریان های حیاتی. دکترها گفتند، درآوردنی نیست. و گوش هایش؟ پرده شان سالم، اما اعصاب شان خرد شده؛ هر دو گوشم انگار تونلی شده اند که در آن باد می پیچد مدام. صدای انفجار، صدای آن سوت لعنتی هنوز هم در سرم می چرخد.

محمدرضا بعد از چندروز از بیمارستان شهرستان صحنه، به خانه برگشت، اما نه به زندگی سابق. فکر می کردم همین که زنده ام، کافی است. اما نبود. تصمیم گیری هایش به هم ریخته، پرخاشگر شده و کنترل رفتارش از دست رفته بود: با خانواده ام درگیر شدم. شیشه های خانه را شکستم. همسر و دخترم را زدم. برادرم گفت: تو دیگه اون محمدرضای قبلی نیستی. محمدرضا حالا زیر نظر مسئولان دلسوز بیمارستان فارابی، به ویژه رییس بیمارستان، تحت درمان است. عکس ام را که خانواده ام نشانم دادند، پشتم مثل لاستیکی که با شدت به بدنم خورده، بود؛ قرمز و متورم.

محمدرضا، تکنسین کهنه کار اورژانس، حالا سرش را با دستمال می بندد تا شاید صدای آن سوت مرگبار را کمتر بشنود. ماشینش، حاصل سال ها کار، در انفجار پودر شد. حالا برای خرج زندگی هم مانده. دوز داروهایش عوض می شود، اما سودی ندارد. خودش می گوید: من دیگر یک موجی ام.

علیرضا ابراهیمی، متخصص اعصاب و روان و سرپرست بیمارستان اعصاب و روان فارابی کرمانشاه، از روزی تلخ می گوید که انفجارهای مرگبار ناشی از حمله اسراییل، بخشی از پیکره درمان روانی استان را هدف گرفت و زخمی عمیق بر تن بیمارستانی گذاشت که تنها مأمن بیماران روانی در منطقه است؛ بیمارانی با اختلالات اعصاب و روان مانند افسردگی، اضطراب، وسواس، جنون و اختلالات روانپزشکی ناشی از سوءمصرف موادمخدر که در این بیمارستان بستری بودند.

او در 26 خردادماه، حدود ساعت 9 صبح مثل دیگر اساتید دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در بیمارستان فارابی مشغول ویزیت بیماران بوده که چند انفجار مهیب، بیمارستان را لرزاند و قسمت زیادی از بیمارستان آسیب دید.

ابراهیمی می گوید، بیماران همه به سمت حیاط می دویدند: چون بخش های زیادی از بیمارستان آسیب دیده بود، قسمت های زیادی از سقف بیمارستان ریخته بود و نیاز به تعمیرات کلی داشت. مدتی بیمارستان ما به جز بخش اورژانس، تعطیل بود. بیمارستان های روانی وضعیت بدی داشتند. بیماران روانی کلاً داخل حیاط بودند ولی به هرحال ما مریض هایمان را با سختی های بسیاری به بیمارستان معین انتقال دادیم.

ابراهیمی می گوید که بخش مگا آی سی یو این بیمارستان هنوز خراب است: ما یک آی سی یو بزرگ داریم که آسیب جدی دیده، الان تخریب شده و در حال تعمیرات آن هستند. بخش های اعصاب و روان الان قابل استفاده اند و رییس دانشگاه و معاونان استاندار و شهرداری همه آمدند و کمک کردند. بیمارستان روانی مانند دیگر بیمارستان ها نیست. کسی زیر بار بیماران روان نمی رود و کادر مخصوص خودش را می خواهد. مسئولان دانشگاه، استانداری، شهرداری، هلال احمر و فوریت های پزشکی خیلی زحمت کشیدند و روز حادثه به سرعت آمدند، در محل حاضر شدند و همکاری کردند.

طبق برآوردها آسیبی که از سوی کارشناسان فنی و تجهیزات دانشگاه تعیین شده، بیش از 100 میلیارد تومان به ابنیه و تجهیزات بیمارستان فارابی خسارت وارد شده اما آنچه بیشتر نگران کننده است، صدمات روانی واردشده به پرسنل بیمارستان است: حدود 50 درصد از 600 پرسنل ما، دچار علائم شدید اضطرابی شدند. تپش قلب، بی خوابی، کابوس های مکرر، اختلالات شنوایی و علائم موج گرفتگی در بین آن ها شایع است. در حال حاضر، آن ها را با تشخیص اختلال اضطراب حاد، (ASD) تحت درمان داریم. هنوز تشخیص PTSD قطعی نیست، اما نگرانیم بعضی موارد به آن سمت برود. تعدادی از همکاران ما با اختلالات استرس ناشی از این حادثه تهدیدکننده حیات، تحت درمان اند.

به گفته ابراهیمی، 8 نفر از پرسنل بیمارستان دچار آسیب جسمی هم شده اند و تحت درمانند، اما صدمات روانی برای آن ها بیشتر بوده: موج انفجار این افراد را گرفته و به این مسائل دچار شدند. مهم ترین عارضه ای که ما پیدا کردیم، همین انفجار است. اینها حالت های افرادی را که به آن ها گفته می شود موجی، دارند. ممکن است در ادامه تعداد بیشتری از آن ها دچار اختلال ناشی از موج گرفتگی شوند.

به گفته او، هیچ کدام از پرسنل (به جز افراد با آسیب جسمی) مرخصی نگرفته اند: اصرار داشتیم همه به محل خدمت برگردند. پرهیز از محل حادثه، موجب تثبیت اختلالات روانی می شود. این بخشی از درمان است؛ ما آن را مواجهه درمانی می نامیم. به رغم سختی زیاد، پرسنل برگشتند و پای کار ایستادند. هنوز تعداد زیادی از آن ها هرروز به ما مراجعه می کنند و از اختلال خواب و کابوس های مربوط به انفجارها شکایت دارند.

سرپرست بیمارستان فارابی کرمانشاه، با تأکید بر وضعیت خاص بیماران روان توضیح می دهد که جابه جایی آن ها به سادگی ممکن نیست: بخش اعصاب و روان تجهیزات ویژه ای می خواهد؛ از پنجره ها گرفته تا طراحی فضا. امکان انتقال به هر بخش یا بیمارستانی وجود ندارد. همان روز جمعه، خانواده ها اکثر بیماران را بردند، ولی حدود 20 بیمار که کسی دنبال شان نیامده بود را با کمک بیمارستان امام رضا بستری کردیم تا بخش های ما بازسازی شوند.

به گفته او، تابه حال بیماری که آن روز در بیمارستان بوده با اختلال موج گرفتگی به ما مراجعه نکرده: آن ها خودشان مشکل دارند و این گونه نیست که اختلال جدیدی در آن ها تشخیص داده باشیم. بیماری های روان، مکان مشخصی می خواهد و نمی شود در هر بخشی بیمار روان را بستری کرد. پنجره های بخش بیماران روان متفاوت است و امکاناتی که در اختیار بیمار روان است، با بقیه بیماران متفاوت است.

به همین دلیل نمی شود در هر بخشی بستری کرد. به عنوان مثال در بخش نورولوژی نمی توان بیمار روان بستری کرد زیرا نیاز به امکانات خاصی دارد. امکاناتی که در اختیار بیمار روان است، محدودتر است و با احتیاط بیشتری استفاده می شود. در بخش های دیگر این گونه نیست. در کرمانشاه هیچ مرکزی، بیمار روان بستری نمی کند و تنها بیمارستان فارابی است که این کار را می کند.

علیرضا ابراهیمی، سرپرست بیمارستان فارابی کرمانشاه، با بخشی از حوادث تلخ و در عین حال انسانی، روزهای پس از حمله را این گونه روایت می کند: الان دیگر وقت آن گذشته که خانواده ای دنبال بیمارشان بیایند. طبق قانون، وقتی پزشکی بیمار را ترخیص می کند و خانواده اش برای تحویل اش مراجعه نمی کنند، ما از طریق مددکاری، بیمار را به خانه می بریم. این موضوع مختص اتفاقات اخیر هم نیست؛ در شرایط عادی هم ما با چنین موارد زیادی روبه رو هستیم. گاهی خانواده ها بیمار را رها می کنند و ما مجبور می شویم با آمبولانس و نیروی انسانی او را به منزل اش بازگردانیم. این کار برای بیمارستان هزینه بر است و فشار زیادی به ما وارد می کند.

او می گوید در همان روزهای نخست، وقتی خانواده ها متوجه ماجرا شدند، بسیاری شان آمدند و بیماران شان را بردند: داروهایی که در بیمارستان مصرف می کردند را نسخه کردیم و به خانواده ها سپردیم تا به آن ها بدهند. اما همچنان حدود 20 بیمار باقی مانده بودند. با کمک بیمارستان معین مان یعنی امام رضا، آن ها را موقتاً بستری کردیم تا بخش های خودمان مجدداً فعال شوند. خوشبختانه با همکاری های خوبی که شد، در کمتر از 10 روز، بیشتر بخش های ما به چرخه خدمت برگشتند.

ابراهیمی تأکید می کند که اورژانس حتی یک لحظه هم تعطیل نشده: اصرار ما بر فعال ماندن اورژانس روانی بود. بیمارستان روانی با دیگر بیمارستان ها تفاوت دارد. هیچ مرکزی، بیمار روانی نمی پذیرد، پس ما باید همیشه آماده باشیم. بخش زنان، مردان، IT و الکترولیز همه فعال اند و اجازه ندادیم اورژانس لحظه ای از مدار خارج شود.

او در بخش دیگری از صحبت هایش، اطمینان خاطر می دهد که خوشبختانه هیچ مورد اقدام به خودکشی چه در میان بیماران و چه پرسنل گزارش نشده: ما مراقبت های ویژه ای از بیماران انجام می دهیم. حتی در انتقال به بیمارستان امام رضا هم با دقت و همراه انجام شد. به هیچ وجه بیمارها بدون مراقب منتقل نشدند.

اما نگرانی های او فقط متوجه بیماران نیست. به گفته ابراهیمی، بیمارستان از نظر ابنیه و تجهیزات، خسارت سنگینی متحمل شده و تجهیزات زیادی را به طور قرضی فراهم کرده اند: ما به بازار بدهکاریم و مردم بسیار به ما کمک کردند. اما انتظار داریم وزارت بهداشت به سرعت ورود کند و حمایت مالی انجام دهد.

او در پایان، با لحنی ستایش آمیز از کادر درمانی اش یاد می کند: پرسنل ما قهرمان های واقعی این بحران بودند. حتی آن هایی که شیفت نداشتند، به سرعت خودشان را رساندند. کنترل 170 بیماری که ناگهان به حیاط ریخته شدند، کار ساده ای نبود. اما آن قدر خوب مدیریت شد که حتی یک بیمار هم از تخت نیفتاد یا دچار آسیب نشد. انتظار داریم این تلاش ها فقط روی کاغذ دیده نشود. تشویق واقعی، درخور خدمتی است که این افراد بی چشمداشت انجام دادند.

او می گوید که تا امروز، هیچ یک از پزشکان برای درمان خود مراجعه نکرده اند: پزشکان معمولاً خودشان درمان را آغاز می کنند. اما پرستاران، تکنسین های رادیولوژی، کارکنان آزمایشگاه، فیزیوتراپی و کاردرمانی به من مراجعه کردند و بیشترین مراجعات هم از سوی پرستاران بوده است.

حدود ساعت 9 صبح روز 26 خردادماه، درست زمانی که اساتید دانشگاه در بیمارستان اعصاب و روان فارابی کرمانشاه در حال ویزیت بیماران بودند، چند انفجار مهیب بیمارستان را لرزاند. در یک لحظه، سقف ها فروریختند، شیشه ها شکستند و همه چیز به هم ریخت. بیماران به حیاط فرار کردند و اوضاع بحرانی شد. بعضی از بخش ها کاملاً غیرقابل استفاده شدند و بیمارستان برای مدتی - جز اورژانس - تعطیل شد.

علی بهرامیان، رییس روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، یکی از نخستین افرادی بود که پس از حمله به بیمارستان فارابی، خود را به محل رساند. آنچه او توصیف می کند، صحنه ای است شبیه کابوس آتش سوزی، بیماران اعصاب و روانی که با ترس و بی قراری در حیاط بیمارستان سرگردان بودند، خانواده هایی هراسان که میان دود و شیشه های شکسته می دویدند و پرستارانی که همچنان ایستاده بودند و از بیماران مراقبت می کردند.

آن روز سه حمله، با فاصله های زمانی 5 و 10 دقیقه ای، بیمارستان فارابی را هدف قرار دادند. هرچند خمپاره ای مستقیم به ساختمان بیمارستان اصابت نکرد، اما انفجارها پشت بیمارستان را درگیر آتش کرد.

بهرامیان که دقایقی پس از این حملات در محل حاضر شد، از تخریب شدید بخش ها و تجهیزات حیاتی از آن روز می گوید: بخش مگا آی سی یو که کمتر از یک سال از راه اندازی آن می گذشت، همراه با اتاق های سرور، تجهیزات مانیتورینگ و حتی بخش های اداری، آسیب دیدند. شیشه ها شکسته بودند و میز و صندلی ها روی هم ریخته بودند.

بلافاصله پس از حمله، 150 بیمار بستری به محوطه باز بیمارستان آورده، سپس به مراکز درمانی معین مثل بیمارستان امام رضا منتقل شدند. اما پیامد حمله تنها جسمی نبود؛ بسیاری از بیماران بخش اعصاب و روان، مجدداً دچار آسیب های روانی شدند، شوکی که خانواده ها هم از آن بی نصیب نماندند. شماری از کادر درمان، دچار موج گرفتگی و عده ای هم از نواحی مختلف بدن مجروح شدند.

بااین حال، خدمات درمانی پس از چندساعت از سر گرفته شد. بیمارانی که منتقل شده بودند، ظرف دو تا سه روز به فارابی بازگشتند و برای جبران کمبود، تخت هایی به صورت امانی از دیگر بیمارستان ها دریافت شد.

بهرامیان می گوید: بخش مگا آی سی یو، به دلیل تجهیزات بسیار تخصصی و گران قیمت، بیشترین خسارت را دید. برآورد اولیه از میزان خسارت حدود 115 میلیارد تومان است.

مسعود قلعه سفیدی، رییس مرکز فوریت های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه می گوید، حتی بیمارستان امام رضا و دانشکده های اطراف هم از حمله های اسراییل در امان نماندند: چهار مرکز درمانی ما مستقیماً تحت تأثیر حملات موشکی قرار گرفتند. شیشه ها شکست، دیوارها ترک برداشتند و مجموعه با مشکلات ساختاری مواجه شد. همچنین دو مورد تخریب آمبولانس در شهرستان کنگاور داشتیم. یکی متعلق به شهرستان صحنه بود که برای کمک اعزام شده بود و دیگری از خود کنگاور که بر اثر موج انفجار واژگون شد. مرکز سلامت ماهیدشت هم خسارت هایی دیده است.

دانشکده های پرستاری، پیراپزشکی، بهداشت و تغذیه، چهار دانشکده دانشگاه علوم پزشکی اند که در نزدیکی بیمارستان فارابی قرار دارند که به گفته بهرامیان، دانشکده تغذیه بیشترین آسیب را متحمل شده است. حرف قلعه سفیدی، درباره مطالبه اصلی مجموعه دانشگاه علوم پزشکی از مسئولان هم شفاف است: ما گزارش کامل خسارات را ارسال کرده ایم. دانشگاه پیگیر جبران این آسیب هاست. بازگشت آمبولانس ها، بازسازی مراکز و بازیابی چرخه خدمات درمانی نیازمند حمایت جدی وزارت بهداشت است. باید زیرساخت ها ترمیم شود تا سیستم فوریت های پزشکی با تمام توان به مردم خدمت رسانی کند.

احسان خواجه وند، تکنسین اورژانس بیمارستان فارابی کرمانشاه هم از آن روز تلخ و فراموش نشدنی می گوید؛ روزی که سایه انفجار، بر بام یک مرکز درمانی افتاد: انفجار درست پشت بیمارستان بود؛ جایی نزدیک انبار و نمایشگاه کامیون. موج انفجار آن قدر شدید بود که سنگ های بزرگ از پشت پرتاب شدند و جلوی اورژانس افتادند. بسیاری از خودروها آسیب دیدند و بخش های پشتی بیمارستان، ازجمله بخش های بستری، بیشترین خسارت را دیدند.

او می گوید هرچند اورژانس در ورودی بیمارستان قرار داشت و کمتر آسیب دید اما صحنه ای که در بخش های دیگر رقم خورد، تکان دهنده بود: تمام شیشه های بخش های بستری به خاطر فشار موج انفجار فرو ریخت. سقف کاذب بیمارستان پایین آمد و بسیاری از دستگاه های حیاتی آی سی یو آسیب جدی دیدند.

ضربان قلب بیماران به شدت بالا رفته بود؛ از ترس و فشار روانی ناشی از انفجار. با گذشت یک ماه از حادثه، تبعاتش همچنان ادامه دارد: هنوز هرروز، هم بیماران و هم پرسنل به اورژانس مراجعه می کنند. علائم مشترک دارند؛ استرس، اضطراب، بی خوابی، سردرد و آسیب های شنوایی. ما به این افراد موجی می گوییم؛ چون نشانه هایشان مشخص و قابل شناسایی است.

او از تصمیم مسئولان برای پیگیری وضعیت این افراد می گوید: برای تمام بیمارانی که روز حادثه در بیمارستان بودند، حتی اگر ترخیص شده باشند، پرونده تشکیل شده است. این کار باعث می شود اگر دوباره با علائم موج گرفتگی مراجعه کنند، تحت درمان مناسب قرار بگیرند.

بیمارستان فارابی کرمانشاه در 26 خردادماه، در حمله اسراییل آسیب دید اما بیشتر از آن، مرکز جامع سلامت میانراهان از توابع شهرستان صحنه کرمانشاه دچار حادثه شد و آن چه علی بهرامیان، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و مسعود قلعه سفیدی، رییس فوریت های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در آنجا دیده اند، اتفاقی مهیب و وحشتناک بوده.

بهرامیان از تخریب گسترده در مرکز جامع سلامت میانراهان می گوید؛ درمانگاهی شبانه روزی با حضور پزشک، بخش های مامایی و عمومی، پایگاه اورژانس و اقامتگاه پزشکان: در آنجا هم کسی کشته نشده اما چندنفر زخمی شدند. بسیاری از بخش ها و تجهیزات نابود شد. چند دستگاه آمبولانس نیز از رده خارج شدند؛ آمبولانس هایی که ارزش هرکدام به بیش از 8 میلیارد تومان می رسد. گرچه در این حمله هیچ یک از بیماران یا کارکنان کشته نشدند، اما چندین نفر مجروح شدند. موج انفجار در میانراهان به قدری شدید بود که آمبولانس و افراد را به اطراف پرتاب کرد.

مسعود قلعه سفیدی، رییس مرکز فوریت های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه هم از موج گرفتگی عده ای از پرسنل بیمارستان فارابی و مرکز جامع سلامت میانراهان می گوید: در این حمله ها، پرسنل زیادی به ویژه در بیمارستان فارابی دچار موج گرفتگی شدند. درمجموع هشت نفر از نیروهای ما دچار آسیب جدی تری شدند ازجمله یک پزشک، چند تکنسین و پرستار. عده ای هنوز تحت درمان اند و برای عده دیگری عوارض موج گرفتگی ممکن است بعدها بروز کند.

او می گوید مرکز جامع سلامت میانراهان به شدت آسیب دیده: موشک تنها یکی، دو متر با پایگاه فوریت های پزشکی ما فاصله داشت؛ پاویون پزشک کاملاً تخریب شد، چند دستگاه خودرو از بین رفتند و دو نفر از تکنسین های اورژانس که در محل حضور داشتند، به شکل معجزه آسا از مرگ نجات یافتند اما زخمی شدند. یکی از آن ها هنوز در بیمارستان فارابی بستری است.

منظور قلعه سفیدی از آن یک نفر، محمدرضا عزیزی است. همان کسی که علی بهرامیان هم از او نام می برد؛ تکنسین پایگاه اورژانس میانراهان که موج انفجار شدید از همان روز او را گرفته و هنوز رها نکرده: چه بگویم، موجی شده دیگر، موجی.

به گفته بهرامیان، محمدرضا از همان روز در بیمارستان بستری شد و حالا در بخش اعصاب و روان بیمارستان فارابی بستری است.

حسین کرمانپور، رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت می گوید در طول جنگ 12 روزه، به بیمارستان ها و مراکز درمانی کشور از جزیی تا به صورت 50درصدی، آسیب رسیده است اما هیچ کدام به صورت کامل تخریب نشدند که تعطیل شوند. به گفته او، بیمارستان فارابی کرمانشاه بیشترین آسیب را در کل کشور دید که تاحد زیادی تخریب شد و الان در حال بازسازی بخش های تخریب شده اند.

او می گوید منظور او از تخریب، آوارشدن نیست: اما درصد تخریب به گونه ای بود که بعضی از بخش های بیمارستان های آسیب دیده، کارایی درمانی خودش را از دست داد. در طول جنگ، قاعدتاً کاری برای بازسازی صورت نگرفت چون واهمه داشتیم که دوباره همین اتفاق رقم بخورد و کاری که می کنیم بی اثر باشد.

به گفته کرمانپور، زمانی که بیمارستان فارابی کرمانشاه دچار آسیب شد، بیمارها از آن بیمارستان به جای دیگری منتقل شدند: الان از وقتی که جنگ تمام شده یا به عبارتی آتش بس صورت گرفته، مسئولان بیمارستان فارابی درحال پیگیری اند که بازسازی لازم انجام شود.

او می گوید در آن 12 روز بعضی از مراکز کاملاً تخریب شدند: پایگاه اورژانس در هویزه یکی از مراکز بود. چهار یا پنج پایگاه اورژانس داشتیم که خیلی شدید تخریب شدند.

یا مثلاً مرکز بهداشتی یک مرکز جامع سلامت که در آنجا واکسیناسیون اطفال و مراقبت از مادران باردار انجام می شود و پزشکان عمومی برای ویزیت افراد به آنجا می روند هم دچار آسیب زیادی شدند. یک مورد از این مراکز هم در کرمانشاه به صورت کامل تخریب شد که حالا درصدد بازسازی است تا مجدد به کارش ادامه دهد.

به گفته کرمانپور، وقتی به پایگاه های اورژانس حمله می شود، از این جهت وضعیت بد می شود که این مراکز نزدیک ترین محل ها برای رسیدگی به افراد هنگام حادثه اند: اگر در یک منطقه یک پایگاه تخریب شود آن وقت اگر آمبولانس بخواهد از یک محل دیگر بیمارش را به آنجا ببرد، دچار مشکل می شود؛ چون همان زمانی که آن آمبولانس صرف کرده تا خودش را به مرکز درمانی برساند، باید دوباره صرف کند تا او را به مرکز دیگری منتقل کند و ممکن است به بیمار آسیب برسد.

او می گوید، طرفین جنگ ها باید به کنوانسیون های بین المللی جنگ پایدار پایبند باشند که البته اسراییل نبود: این تخریب ها به بیماران آسیب می رساند. چند آمبولانس ما از رده خارج شدند که کار امدادرسانی را مشکل می کند.

کرمانپور می گوید تا جایی که می داند، در این مراکز و بیمارستان هایی که دچار آسیب شدند، کسی از مردم کشته نشد اما زخمی چرا: مثلاً وقتی به بیمارستان فارابی کرمانشاه حمله شد، چندنفر از بیماران زخمی شدند. اما موضوع مهم این است که بیمارستانی دچار آسیب شد که مظلوم ترین بیماران ما در آن بستری اند؛ یعنی بیماران اعصاب و روان. وضعیت بسیاری از این بیماران به گونه ای است که گاهی واقعاً نیاز دارند فردی آن ها را همراهی کند و خودشان نمی توانند خیلی از کارهایشان را شخصاً انجام دهند.

او ادامه می دهد: وقتی نزدیک بیمارستان شهید مطهری که بیمارستان سوانح و سوختگی است، بمب زده شد بسیاری از شیشه ها و سقف ها فرو ریخت. در این بیمارستان بیماران باندپیچی های خاصی دارند که نمی توانند با آن ها درست راه بروند. حالا فکرش را بکنید چنین اتفاقی هم رخ دهد. آن روز برای این بیماران بسیار ترسناک و رعب آور بود. به عبارتی، آن ها خیلی هم احساس تنهایی می کردند. قاعدتاً با این اتفاق نه تنها درمان آن ها دچار اختلال می شود، بلکه عوارض سوء روانی اش هم گریبان آن ها را خواهد گرفت.

کرمانپور می گوید چندنفر از تکنسین های اورژانس پیش بیمارستانی یا همان 115 هم زخمی شدند: وقتی تکنسین هایی بالای سر مریض ها در ماشین های آمبولانس حین خدمت رسانی بودند، موشک در نزدیکی شان فرود آمده بود و موج انفجار، ماشینی را که با سرعت در حال جابه جایی مجروحان بود، دچار آسیب کرده بود. همکاران ما هم دچار آسیب جدی شدند که بستری شدند، تحت مداوا قرار گرفتند و چندنفر هم کشته شدند.

در حمله اسراییل به زندان اوین، علاوه بر دکتر شیروانی دکتر زندان دو نفر از تکنسین هایی هم که در بهداری اوین کمک می کردند، کشته شدند. به گفته کرمانپور، بقیه کسانی که از کادر درمان کشته شدند، در منزل مسکونی شان بودند.