بازار خودرو ایران که در سال های اخیر تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله سیاست گذاری های ناکارآمد، تحریم های بین المللی و نوسانات ارزی به یک بازار سرمایه ای تبدیل شده، پس از جنگ 12 روزه ایران و اسراییل وارد مرحله ای جدید از بی ثباتی و رکود عمیق شده است.

به گزارش تجارت نیوز، این درگیری کوتاه مدت که با حملات غافلگیرکننده اسراییل آغاز شد و با پاسخ موشکی ایران ادامه یافت، نه تنها اقتصاد کلان کشور را تحت فشار قرار داد، بلکه بازار خودرو را نیز به گوشه رینگ بازارهای سرمایه ای کشاند.

ترکش های این جنگ با همراهی عوامل ساختاری و مقطعی مانند تورم بالا، کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان، نقدپذیری پایین خودرو و ناپایداری های سیاسی، این بازار را در شرایطی شکننده تر از همیشه قرار داده است.

صنعت خودروسازی ایران سال هاست که با چالش های ساختاری دست وپنجه نرم می کند. سیاست های قیمت گذاری دستوری که به گفته کارشناسان مانع از تطابق قیمت فروش با هزینه های واقعی تولید شده، زیان انباشته هنگفتی را برای خودروسازان داخلی به همراه داشته است. بر اساس گزارش های منتشر شده در سامانه کدال، زیان انباشته تلفیقی خودروسازان داخلی تا پایان سال 1403 به 305 هزار میلیارد تومان رسیده که نشان دهنده عمق بحران مالی در این صنعت است.

تیغ این زیان ها علاوه خودروسازان به زنجیره تامین و صنعت قطعه سازی نیز آسیب رسانده و بسیاری از تولیدکنندگان قطعات را در آستانه ورشکستگی قرار داده است.

از سوی دیگر سیاست های وارداتی نیز نتوانسته اند تعادل را به بازار بازگردانند. ممنوعیت واردات خودرو در سال 1397، که تا سال 1401 ادامه داشت، عرضه خودروهای خارجی (غیرچینی) را به صفر رساند و انحصار بازار خودرو را به نفع تولیدکنندگان داخلی تقویت کرد. با این حال، حتی پس از لغو این ممنوعیت، واردات خودرو به دلیل محدودیت های ارزی و تعرفه های بالا نتوانست تاثیر معناداری بر بازار داشته باشد.

کارشناسان بر این باورند که سیاست واردات خودرو بیشتر به نفع قشر مرفه عمل می کند و نمی تواند دسترسی اقشار متوسط و ضعیف جامعه را به خودروهای باکیفیت بهبود ببخشد.

بازار خودرو ایران مدت هاست که از پدیده رکود تورمی رنج می برد. این وضعیت که نتیجه همزمانی تورم بالا و کاهش تقاضا است از سال گذشته با کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان و افزایش هزینه های تولید تشدید شده است.

بر اساس گزارش های مرکز آمار، تورم سالانه ایران در سال 1403 در حدود 32.5 درصد تخمین زده می شود، در حالی که رشد دستمزدها به مراتب از این نرخ عقب مانده است. این شکاف عمیق بین درآمد و هزینه های زندگی، توانایی خرید خودرو را برای پنج دهک اول جامعه ناممکن کرده و تقاضا دهک های بالاتر را نیز به شدت کاهش داده است.

جنگ 12 روزه ایران و اسراییل که از 23 خرداد 1404 آغاز شد، رکود حاکم بر بازار خودرو را به سطحی بی سابقه رساند و نااطمینانی های سیاسی و اقتصادی ناشی از این درگیری ها باعث شد که خریداران و فروشندگان در بازار خودرو دست از معامله بکشند.

به گفته فعالان بازار، معاملات بازار خودرو در هفته های گذشته به حالت تعلیق درآمده و بازار خودرو را در سکوت و انتظار فرو برده است.

یکی از بارزترین ویژگی های بازار خودرو پس از جنگ، کاهش نقدپذیری این کالا به عنوان یک دارایی سرمایه ای است.

در سال های گذشته، خودرو به دلیل محدودیت های عرضه، تحریم های بین المللی و سیاست های نادرست قیمت گذاری از یک کالای مصرفی به یک دارایی سرمایه ای تبدیل شده بود. با این حال در شرایط کنونی حتی این ماهیت سرمایه ای نیز تحت تاثیر عواملی مانند بی اعتمادی به آینده اقتصادی، نوسانات ارزی و ریسک های سیاسی رنگ باخته است.

فعالان بازار خودرو گزارش می دهند که خریداران، حتی آن هایی که نیاز واقعی به خودرو دارند، به دلیل نگرانی از حفظ ارزش دارایی خود و ناپایداری قیمت ها، از ورود به بازار خودرو خودداری می کنند.

افزایش قیمت 15 تا 20 درصدی خودروسازان نیز که در بحبوحه جنگ اعمال شد، نتوانست چرخ معاملات را به حرکت درآورد. بررسی معاملات بازار خودرو نشان می دهد که قیمت خودروهای داخلی در بازه یک ماه گذشته تا 7 درصد کاهش یافته است، در حالی که خودروهای مونتاژی با رکود سنگین تری مواجه شده اند و تحرکات این بخش بازار به حداقل رسیده است.

این کاهش قیمت، هرچند محدود، نتیجه کاهش تقاضا و انتظار خریداران برای ثبات بیشتر در شرایط اقتصادی و سیاسی است.

یکی دیگر از تبعات جنگی، نگرانی از تشدید تحریم ها است. خروج آمریکا از برجام در سال 1397 و اعمال تحریم های یک جانبه، پیش تر صنعت خودرو را از دسترسی به فناوری های جدید و همکاری با شرکای بین المللی محروم کرده بود. اکنون با افزایش تنش های منطقه ای، احتمال بازگشت تحریم های سخت تر و محدودیت های بیشتر در تجارت خارجی، سایه سنگینی بر آینده این صنعت انداخته است.

علاوه بر این ناپایداری های سیاست های داخلی، از جمله نبود وزیر اقتصاد در آستانه جنگ و تاخیر در تصمیم گیری های کلان، به بی اعتمادی عمومی دامن زده است.

حال که بیش از هرزمان دیگری انجام تعهدات معوق خودروسازان به تامین منابع ارزی و تخصیص منابع بستگی دارد، نبود هماهنگی بین نهادها و سرعت پایین در تصمیم گیری، بازار خودرو را با تهدید جدی مواجه می کند. فعالان بازار معتقدند که شفافیت در سیاست گذاری از جمله در حوزه نرخ ارز و تخصیص منابع می تواند به کاهش نااطمینانی و بازگشت اعتماد به بازار کمک کند.

با توجه به شرایط کنونی، چشم انداز بازار خودرو در کوتاه مدت چندان امیدوارکننده نیست. کارشناسان معتقدند که بدون تحولات اساسی در حوزه سیاسی و اقتصادی مانند بهبود روابط بین المللی یا اصلاح سیاست های قیمت گذاری، بازار خودرو همچنان در چرخه رکود و تردید گرفتار می ماند. حتی در صورت کاهش موقت نرخ ارز، تاثیر آن بر قیمت خودرو به دلیل تاخیر در انتقال اثرات ارزی و رکود حاکم بر بازار، احتمالاً چند هفته طول می کشد و ممکن است چندان ملموس نباشد.

با این حال برخی کارشناسان خوشبین تر معتقدند که در صورت استفاده صحیح از فرصت بازسازی پس از جنگ، دولت می تواند با اقدامات هدفمند، مانند ارائه بسته های تشویقی برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و کاهش ریسک های ارزی و تورمی آرامش نسبی را به بازار بازگرداند. همچنین دیپلماسی اقتصادی فعال و میانجی گری بین المللی می تواند به کاهش تنش ها و ایجاد انگیزه برای تداوم صلح کمک کندکه در نهایت به نفع بازار خودرو خواهد بود.

در ادامه قیمت انواع خودروها در دوبازه زمانی 22 خرداد و 22 تیرماه بررسی شده است.

بازار خودرو ایران پس از جنگ 12 روزه ایران و اسراییل در وضعیتی شکننده و بلاتکلیف به سر می برد. ترکش های این درگیری همراه با عوامل ساختاری مانند تورم بالا، سیاست گذاری های ناکارآمد و تحریم های بین المللی این بازار را به یکی از آسیب پذیرترین بازارهای سرمایه ای تبدیل کرده است. کاهش نقدپذیری خودرو، بی اعتمادی خریداران و زیان های هنگفت خودروسازان همگی نشان دهنده عمق بحران در این صنعت است.

برای برون رفت از این وضعیت، نیاز به اصلاحات ساختاری، شفافیت در سیاست گذاری و بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی بیش از پیش احساس می شود. تا آن زمان بازار خودرو همچنان در سایه نااطمینانی و رکود به حیات خود ادامه می دهد و مصرف کنندگان و سرمایه گذاران در انتظار نشانه هایی از ثبات تنها در صف نظاره گری باقی می مانند.