سهراب دل انگیزان*؛ به نظر می رسد این ویژگی مانند یک چتر نجات بتواند در سختی های ناشی از بحران ها، عامل نجات کسب وکارها باشد و بنابراین پرداختن به آن هم در سطح بنگاه یکی از مهم ترین حوزه های مدیریت و سیاستگذاری باشد. ده نکته زیر از مهم ترین نکات قابل توجه در این حوزه هستند:

1. انعطاف پذیری: ویژگی انعطاف پذیری از چند زاویه مهم شمرده می شود. زاویه اول انعطاف پذیری در قیمت گذاری است، بعد انعطاف پذیری در زنجیره تامین است، سوم انعطاف پذیری در جایگزینی نیروی انسانی، چهارم انعطاف پذیری در استفاده از تکنولوژی و پنجم انعطاف پذیری در جایگزینی ماشین آلات و تجهیزات است. در صورتی که یک واحد اقتصادی بتواند در شرایط خاص این گونه انعطاف پذیری ها را داشته باشد، می توان انتظار داشت که تاب آوری بالاتری داشته باشد.

2. چابکی: چابکی یک کسب وکار اگرچه به معنای انعطاف پذیری آن نیز می تواند باشد، ولی در بسیاری از مواقع چابکی یک کسب وکار به معنای آمادگی سریع مدیریت آن برای واکنش نشان دادن به تغییرات سریع محیط کسب وکار تعبیر و تعریف می شود. بنابراین چابکی با این مفهوم می تواند نوعی از توانمندی را در بر بگیرد که مدیریت یک واحد اقتصادی با تغییر شرایط محیط کسب وکار می تواند با سرعت نسبت به تشخیص تغییرات اقدام و بنابراین نسبت به اتخاذ بهترین تصمیم اقدام نماید.

3. تنوع در منابع درآمدی: هرگاه یک کسب وکار تنها به یک منبع درآمدی وابسته باشد، آنگاه می تواند ریسک بالاتری داشته باشد. برای کاهش دادن این ریسک یکی از مهم ترین سیاست های لازم تنوع بخشی به منبع درآمدی کسب وکار است. تنوع بخشی به منابع درآمدی البته نیاز به تنوع بخشی به محصولات و خدمات قابل عرضه متنوع در بازار دارد که در یک برنامه ویژه تنوع بخشی درآمدی قابل دستیابی خواهد بود.

4. مدیریت ریسک قوی: برای ایجاد شرایط قدرتمند در جهت مدیریت ریسک در یک بنگاه لازم است نسبت به شناسایی، ارزیابی و برنامه ریزی برای مقابله با ریسک ها اقدام کرد. انواع ریسک هایی که برای کسب وکارها ناشی از تحولات محیط کسب وکار پیش می آیند، البته که با توجه به نوع و اندازه آنها، نیاز به تشخیص، ارزیابی و انتخاب ابزار مناسب ویژه خویش دارند.

5. ذخایر مالی مناسب و در حد کفایت: از مهم ترین ویژگی های لازم حوزه مدیریت مالی بنگاه های اقتصادی، نگهداری ذخایر قانونی و احتیاطی مناسب و کافی برای شرایط بحرانی است. داشتن نقدینگی و ذخایر مالی مناسب به کسب وکار اجازه می دهد در دوران رکود یا بحران، هزینه های خود را پوشش داده و از سقوط جلوگیری کند.

6. استواری و تنوع زنجیره تامین: ضرورت دارد یک کسب وکار تاب آور، همواره نسبت به مدیریت زنجیره تامین خویش از طریق تنوع بخشی در تامین کنندگان و نیز حفظ ارتباط شایسته و سازگار پایدار با انها اقدام کند تا همواره توان تحمل ریسک های تامین مواد اولیه و حفظ پایداری تولید را در دست داشته باشد. وابستگی به یک تامین کننده یا یک مسیر تامین، آسیب پذیری را افزایش می دهد. تنوع در تامین کنندگان و مسیرهای تامین، پایداری را افزایش می دهد.

7. نوآوری و تحول پذیری: پذیرندگی نوآوری در همه حوزه های محصول، روش تولید، مدیریت، بازار، تامین، انبارها، بازاررسانی، بازاریابی و قیمت گذاری و... از نشانه های چابکی و البته انعطاف پذیری یک کسب وکار است. کسب وکارهایی که می توانند در بحران ها فرصت های جدیدی را شناسایی کرده و با نوآوری، محصولات یا خدمات جدیدی ارائه دهند، موفق تر خواهند بود.

8. تعهد به حفظ نیروی کار: بحران ها همواره از حوزه های بسیاری روی صاحبان و مدیران کسب وکار تاثیر می گذارند. یکی از فشارهای زمان بحران بر صاحبان کسب وکار، فشار هزینه است و مخصوصا هزینه نیروی انسانی مخصوصا زمانی که واحد تولیدی مجبور است به دلایلی زمان های زیادی را تعطیل باقی بماند. در این شرایط صاحبان و مدیران واحدهای تولیدی باید نیروی باتجربه و کارآزموده قابل اعتماد را حفظ کرده و در سطح بالایی از تعهد نسبت به حفظ آنها اقدام کند. نیروی کار متعهد و آموزش دیده، سرمایه ارزشمندی در بحران هاست. حفظ و حمایت از نیروی کار، به حفظ دانش و تجربه در سازمان کمک می کند.

9. حفظ ارتباط موثر با مشتری: لازم است کسب وکارها با مشتریان خود ارتباط عمیقی و موثر را حفظ کنند، نیازهای آنها را درک کنند و در شرایط بحران ها وفاداری مشتریان را حفظ کنند.

10. استفاده بهنگام از فناوری: همواره این گونه است که بهره گیری از فناوری های جدید برای بهبود کارآیی، کاهش هزینه ها، و ارائه خدمات بهتر، می تواند به تاب آوری کسب وکار کمک کند.

* استاد گروه اقتصاد دانشگاه رازی